Efeze
Het hoogtepunt van deze reis door Turkije was wel Efeze ( Ephesus ) niet ver van Kusadasi en İzmir bij de stad Selçuk. Het is een oude stad waar je Griekse maar vooral Romeinse invloeden tegenkomt. Efeze was vanaf 190 v Christus deel van het Romeinse Rijk zelfs een tijdje hoofdstad van de Romeinse Provincie Klein-Azie. De stad lag van oorsprong aan een baai aan de Egeïsche zee. Maar tegenwoordig is de zee meer dan 10 kilometer van de stad verwijderd. We begonnen ons bezoek aan Efeze de hoogste kant van de stad. Het eerste gedeelte was het vooral enkele zuilen en brokstukken die we tegenkwamen. Maar hoe verder we liepen werden de vroegere bouwwerken steeds herkenbaarder. We kwamen op een gegeven moment bij het Odeon een oud theater. Deze werd gebruikt voor o.a. muziekvoorstellingen en waarschijnlijk ook als Bouleterion (een plaats waar de raad vergaderde) Het theater was halfrond met zitplaatsen van steen en er was een smal podium van marmer. Hier begon de Curetenstraat die afdaalden. We gingen door de Herculespoort Een smalle poort die de straat versmalden die zijn naam dankt aan de reliëfs van Hercules die aan een zijde van de poort op de pilaren staan. Men denkt dat de poort zo smal gemaakt is om te voorkomen dat voertuigen verder de stad ingingen zodat er een voetgangersgebied ontstond. Bij de poort bij het Domitian plein lag een reliëf van de vliegende Nike de Griekse godin van de overwinning. Het bedrijf "Blue Ribbon Sports" (BRS) die in 1962 opgericht was gebruikt sinds 1978 de naam Nike als merk en bedrijfsnaam.
Voorbij de poort was er aan de buitenkant van de straat de bestrating zo gemaakt dat ze stroef waren. Dit om te voorkomen dat men uitgleed bij nat of glad weer. Vanaf de poort hadden we vooral doordat we bovenaan de weg stonden mooi zicht op de overblijfselen van de vroegere stad met een van de mooiste en bekendste gebouw van Efeze de Bibliotheek van Celsus. De Bibliotheek van Celsus is gebouwd tussen 114 en 125na christus en werd gebouwd als mausoleum en bibliotheek. Tiberius Julius Celsus Polemaenus was Romeins gouverneur van de provincie Asia, Hij werd begraven in een marmeren sarcofaag in een grafkamer onder de bibliotheek. In de bibliotheek werden ongeveer 12.000 perkamentrollen bewaard. De gevel van de bibliotheek bestaat uit 2 verdiepingen is ongeveer 23meter lang en 17 meter diep. Voor het gebouw heb je een trap met 9 treden waardoor het iets groter lijkt. In de gevel langs de deuren vindt je 4 nissen met daarin beelden van vrouwen die de deugden van Celsus nastreefden namelijk: Sofia ((wijsheid), Arete (deugd), Ennoia (verstand) en Episteme (kennis). De gevel heeft vele reliëfs en heeft 8 marmeren zuilen. Een prachtig gebouw.
Maar voordat we bij de bibliotheek waren zagen we natuurlijk ook nog andere gebouwen. We kwamen langs de fontein van Trajan. Ondanks dat deze slechts gedeeltelijk gerestaureerd is zie je hoe de normale burger in die tijd aan water kwam. De fontein 20x10meter met verschillende lagen met waterbakken en heeft nog enkele gedeeltes met zuilen. Je ziet aan de achterkant de opening waar het water via waterkanalen en aquaducten (zagen we op weg naar Efeze) naar de fontein kwam. Daarna de Tempel van Hadrianus . Deze heeft nu nog een voorgevel met 4 Korinthische zuilen en een boog boven op de middelste zuilen. In het midden van deze boog zie je de godin van Ephesus stad Tyche. Dit is de godin van het geluk, ongeluk en het lt lot . Boven de andere zuilen vindt je nog vele mooie reliëfs van (mensen) figuren. Daarna had je het badhuis met de openbare toiletten. Hier zat je naast elkaar als je naar het toilet ging zonder privacy. Vanuit hier kon je naar een platform dat prachtig zicht gaf op de Bibliotheek. Tegenover tempel van Hadrianus terras huizen of ook genoemd ‘the houses of rich’aangezien het huizen waren van welgestelde in de Romeinse tijd. Er zijn 6 woonhuizen op 3 terrassen. Twee zijn er opengesteld en je kunt deze bekijken maar tegen extra betaling. Hier zie je fresco’s en mozaïeken.
Rechts van de bibliotheek ligt de Poort Van Mazaeus en Mithridates. Deze poort is grotendeels bewaard gebleven en bestaat uit grote blokken steen met 3 overwelfde doorgangen die onderling met elkaar verbonden zijn. Boven de bogen zie je op de onderste draagbalken (architraven) met friezen met o.a. ranken en een tandlijst. Daarboven blokken met grote letter inscripties.
Na de bibliotheek door de poort buigt de weg naar rechts en loop je over de marmerstraat, een vroegere pelgrimsweg geplaveid met marmer en alleen voor wagens. Voor voetgangers is er nog een gedeelte van een zuilengang aan de oostelijke zijkant van de straat te zien. Aan een zijde van de straat zijn nog de overblijfselen van de Handelsagora te zien. Aan het einde van de straat zie je al het Grote Theater dat gelegen is op een heuvel, Panayir Hill. Het is in de Hellenistische Periode in de 3 de eeuw voor Christus gebouwd. Men kan zien dat het door Grieken gebouwd is doordat het theater tegen een berg ligt. Een Romeins Theater is vaak opgebouwd uit steen. Het theater is in de Romeinse periode nog uitgebreid wat men nu ziet. Het had een capaciteit van 25.000 zitplaatsen met behoorlijk steile tribunes. Aan de voorzijde ziet men het podiumgebouw. Het is een indrukwekkend geheel en tijdens deze reis het grootste theater wat we hebben gezien. Het theater werd gebruikt voor concerten, uitvoeringen, maar ook voor religieuze, politieke en filosofische discussies en ook gladiatoren en dierengevechten. Efeze de oude stad is iets wat je gezien moet hebben als je in dit gedeelte van Turkije bent.
Rondom Efeze zijn nog meer bezienswaardigheden die we bezocht hebben. Eerst gingen we naar de restanten van de Johannesbasiliek in Selçuk op de heuvel Ayasoluk. Hier zou de apostel Johannes zijn begraven in een kleine kerk op de top van het lage plateau. Deze zou vervangen zijn in de 4 de eeuw door een grote basilica met een houten dak. In de 6 de eeuw is deze verwijderd door keizer Justinianus die er een kolossale grote kruiskoepelkerk liet bouwen. Hiervan kunnen we nu nog enkele gerestaureerde restanten van zien met diverse zuilen en de grafkamer met gerestaureerde mozaïeken. Ook is er nog een fresco uit de 10 de eeuw te zien onder een overkapping met glas ervoor van Christus geflankeerd door een onbekende heilige een de rechterkant en Johannes aan de linkerkant. Deze is goed bewaard gebleven alleen doordat het achter glas zit soms door spiegeling moeilijk te zien. Verder vanaf het plateau van de Basiliek zicht op de Isa Bey Moskee. Een in 1375 gebouwde moskee in een karakteristieke pre-Osmaanse stijl wat je blijkbaar niet vaak tegenkomt. Deze hoge rechthoekige moskee heeft in het midden twee prachtige zuilen met koepels en nog 1 toren. Bij de bouw zijn materialen gebruikt van de ruines van Efeze. Als je verder van de heuvel kijkt zie je nog enkele restanten van de tempel van Aramis. Maar helaas niet veel meer van over. Boven op de heuvel zie je verder de burcht van Ayasoluk.
Rondom Efeze hebben we kennisgemaakt met gebouwen, ruines en monumenten die met verschillende geloven te maken hebben. Vooral van de Christelijke en Moslim geloof hebben we hier weer wat bijgeleerd. Sommige dingen komen namelijk in beide geloven voor. Zo kennen de Moslims net als de Christenen een god. Tevens hebben de profeten Adam, Ishmael, Isaac, Mozes, David en Jezus. Moslims accepteren Jesus als een profeet, geloven in zijn geboorte en respecteren hem. Zijn naam komt meer dan 100 keer in de Koran voor. Moslims aanvaarden Jezus als een uit de maagd Maria geboren profeet. Maria wordt in de Koran vaker genoemd als in de Bijbel. In het heilige boek van de moslims is zelfs een heel hoofdstuk aan de Heilige Maagd gewijd.
Ongeveer 9 km van Efeze ligt het Huis van de Maagd Maria - Meryem Ana Evi. Het ligt bovenop de berg Koresssos die je via een slingerende weg bereikt. Na de parkeerplaats is het kort lopen naar eerst een Mariabeeld die je met uitgestrekte armen begroet. Volgens overlevering zou hier Maria na uit Jeruzalem vertrokken te zijn na de kruisiging van Jesus gewoond hebben samen met de apostel Johannes . Op 59 jarige leeftijd zou ze hier zijn gestorven. Iets verder ligt het met rotsblokken en cement gebouwd klein huisje. Het is omringd door bomen en men heeft toegang via een kleine deur. Eerst komt men eerst in een voorportaal. Aan de linkerzijde staat een geschenk van een van de 3 pauzen , Leo XII, Peter X en LeoXIII die hier geweest zijn en gezegd hebben dat Maria in Efeze heeft geleefd. In het begin van de 20 e eeuw werd het zelfs heilig verklaard. Daarom is het ook een bedevaartsoord voor zowel Christenen en Moslims. Dit omdat Maria ook een aantal keren in de Koran genoemd wordt. Na het voorportaal kwamen we in een grotere ruimte waar in een nis een Mariabeeld stond . Wat opviel was dat ze geen handen had. Men mag hier niet fotograferen en filmen. Maar dat is natuurlijk vanzelfsprekend zou men zeggen omdat men toch andermans geloof respecteert. De sfeer was zo dat je het idee had in een kerk/kapel te zijn. Toen wij er waren eind van de middag rond 16uur was het rustig je kon zo naar binnen lopen. In de middag is het vaak lang wachten. Daarna kwam je weer in een kleine ruimte waarna je buiten nog kaarsen aansteken. Na het huisje liepen we via een dalend pad naar de parkeerplaats. We kwamen langs een stenen muur waar mensen allemaal briefjes hadden gehangen. Aangezien er vele hingen maakte het wel indruk op me dat mensen hier hun wensen deden. Dacht even aan de Klaagmuur in Jeruzalem. Na Efeze bezochten we tijdens onze reis nog Bergama met het Antieke Pergamon, Troje en Istanboel.
Hierover kun je meer lezen op de desbetreffende pagina's: Bergama met het Antieke Pergamon - Archeologisch Troje - Istanboel